Η αρχιτεκτονική αποκατάσταση
Για δύο δεκαετίες το Ελαιοτριβείο Βρανά παρέμενε κλειστό, αφημένο στη φθορά του χρόνου, του καιρού και της έλλειψης φροντίδας. Οι στέγες κατέρρευσαν, οι τοίχοι αποσαθρώθηκαν, ο μηχανισμός αποψιλώθηκε. Η άλλοτε πολύβουη «μηχανή του Βρανά» δεν ήταν παρά ένας σωρός από βαθιά πληγωμένα κτήρια, μέχρι το 2005 που η πολιτιστική αστική μη κερδοσκοπική Εταιρεία Αρχιπέλαγος ξεκίνησε τις εργασίες αναστήλωσης.
Η μελέτη αναστήλωσης, λαμβάνοντας εξ αρχής υπ’ όψιν αφ’ ενός την ιστορία και αφ’ ετέρου τη νέα χρήση του χώρου, έθεσε ως στόχους την αποκατάσταση της αρχικής μορφής του συγκροτήματος και τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου, λειτουργικού χώρου υποδοχής κοινού, με μουσειακό, εκπαιδευτικό, πολιτιστικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Το έργο της αποκατάστασης, ενταγμένο στο ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανάπτυξης αγροτικού χώρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κράτησε τέσσερα περίπου χρόνια, από το 2005 έως το 2009. Με σεβασμό στις πρωτογενείς κατασκευαστικές τεχνικές, διατηρώντας και αναδεικνύοντας την αυτοτέλεια των αρχικών χρήσεων των χώρων, αποφεύγοντας ωραιοποιήσεις και εξεζητημένες τεχνικές λύσεις, κάνοντας κάθε νεώτερη παρέμβαση εμφανώς αναγνωρίσιμη, έγιναν οι εξής εργασίες:
Τοίχοι: Καθαιρέθηκαν τα σαθρά τμήματα του λιθόκτιστου φέροντος οργανισμού και ανακατασκευάστηκαν. Όσα διατηρήθηκαν ενισχύθηκαν με ενέματα. Κατασκευάστηκε σενάζ στη στέψη των λιθοδομών, είτε από ξύλινα στοιχεία είτε από οπλισμένο σκυρόδεμα, και έγινε αρμολόγηση της λιθοδομής, εσωτερικά και εξωτερικά, με κονίαμα ίδιας τεχνικής με το αρχικό.
Στέγες: Οι ξύλινες κεραμοσκεπείς στέγες ανακατασκευάστηκαν στο σύνολό τους, με πιστή αναπαραγωγή της αρχικής μορφής τους. Για παράδειγμα, στην εντυπωσιακή κύρια αίθουσα παραγωγής, η στέγη στηρίχθηκε σε μεγάλα κυλινδρικά δοκάρια από ξύλο πεύκου.
Ανοίγματα: Τα ξύλινα κουφώματα σε θύρες, παράθυρα και φεγγίτες ανακατασκευάσθηκαν σύμφωνα με την αρχική τους μορφή. Οι σωζόμενες σιδεριές των ανοιγμάτων συντηρήθηκαν και επανατοποθετήθηκαν.
Εσωτερική αυλή: Η καμινάδα από συμπαγές τούβλο, η μεγάλη δεξαμενή νερού και το πηγάδι συντηρήθηκαν εσωτερικά και εξωτερικά.
Μετατροπές: Οι μόνοι χώροι στους οποίους έγιναν συγκεκριμένες μετατροπές και παρεμβάσεις, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες της σημερινής χρήσης τους, ήταν α) το καφενείο, όπου τοποθετήθηκε πάγκος, β) το διώροφο κτήριο-σαπωνοποιείο, όπου δημιουργήθηκε άνοιγμα επικοινωνίας ανάμεσα στο ισόγειο και τον όροφο, γ) η μικρή εξωτερική λαδαποθήκη και η μικρή αποθήκη στο εσωτερικό του κεντρικού κτηρίου, που μετατράπηκαν σε χώρους υγιεινής.
